Over Briefingcards

Organisatieadviseurs, coaches en loopbaanbegeleiders zijn de laatste jaren steeds meer beelden, zoals foto’s, tekeningen en film gaan gebruiken. De ervaring leert dat door het gebruik van beeld mensen gemakkelijker vanuit hun emotie praten, minder ‘in hun hoofd blijven hangen’ zoals dat in die kringen veelal heet. Over de rechten op het gebruikte beeldmateriaal maken de meeste professionals zich niet al te druk. Voor wie daar echter zorgvuldig mee om wil gaan, biedt de licentiestructuur van de Creative Commons goede mogelijkheden. De totstandkoming van de Briefingcards is een mooi voorbeeld daarvan.

Eind jaren ’90 werkte Vincent Cornelissen als freelance tekstschrijver voor het organisatieadviesbureau Twynstra Gudde. Het zal 1997 of 1998 geweest zijn dat dit bureau haar relaties bij wijze van ‘eindejaarsgeschenk’ een setje DEGW-kaarten stuurde: een stuk of 50 prachtige foto’s op kwartet-formaat in een mysterieus, volledig zwart doosje.

De gebruiksaanwijzing bij de DEGW-kaarten was summier: “Deze kaarten zijn ontworpen om opdrachtgevers ideeën op het gebied van cultuur, organisatie en design te helpen overbrengen. De kaarten zijn bestemd voor gebruik tijdens workshops en kunnen worden gerubriceerd volgens thema’s als managementstijl, werkprocessen en identiteit om uw Programma’s van Eisen, nieuwbouwprojecten én veranderingstrajecten een stuk eenvoudiger te maken.”

Portret

Als freelance tekstschrijver kon Vincent op dat moment niet echt iets met die kaarten. Maar hij vond ze te mooi om weg te gooien of weg te geven. Het setje belandde in de bovenste la van zijn bureau.

Begin 2000 trad Vincent bij Twynstra Gudde in dienst als junior adviseur Development & Change en medewerker van het kenniscentrum Veranderkunde. Dat kenniscentrum werd geleid door een van de gezichtsbepalende adviseurs van het bureau; Hans Vermaak. Hans vroeg Vincent hem te helpen bij de praktische uitvoering van een ‘heidag’ die hij georganiseerd had voor twee fuserende advocatenkantoren. In een congrescentrum kwamen tientallen advocaten, managers en ondersteunde medewerkers bijeen om te praten over de verschillen en overeenkomsten in de cultuur van beide bureaus. Rode draad in het programma: de DEGW-kaarten. Alle deelnemers aan de bijeenkomst kregen een setje kaarten met daarbij de opdracht kaarten te selecteren over cultuuraspecten zeker behouden zouden moeten blijven en cultuuraspecten die juist veranderd zouden moeten worden. De deelnemers moesten eerst individueel kaarten uitzoeken en daarna in subgroepen. De resultaten van de selecties van de subgroepen werden plenair besproken.

Mensen

De rol van Vincent was die dag uiterst bescheiden. Hij moest er voor zorgen dat de juiste kaart op een scherm geprojecteerd werd op het moment dat deze ter sprake kwam. In de praktijk bleek dat nog helemaal niet zo eenvoudig. Er waren geen digitale bestanden beschikbaar. Toe die gemaakt werden, rezen al snel vragen over de beeldrechten. En op de dag zelf bleek het niet zo handig dat de kaarten niet genummerd waren. Maar de keuze van Hans de DEGW-kaarten te gebruiken bleek een schot in de roos. De dag was een groot succes en bijna iedereen nam z’n setje kaarten mee naar huis.

Hoe dan ook, de kaarten werden intensief gebruikt en het eind van de voorraad kwam in zicht. Herdruk van de DEGW-kaarten was geen optie. Vincent heeft toen het initiatief genomen om samen met een aantal collega’s de Twynstra Gudde kaarten te ontwikkelen. Op aanraden van een collega stuurde hij een mailtje naar alle medewerkers van het bureau met de vraag zelfgemaakte foto’s in te sturen die ze geschikt achtte. In samenspraak met de bedrijfsjurist had hij vastgesteld dat dat dat inderdaad een mooie manier was om vrijwel zonder kosten ‘rechtenvrije’ beelden te verzamelen.

Ze kregen veel reacties, maar kwalitatief waren de ingezonden beelden niet voldoende voor een volledige set. Vincent toen zelf een aantal foto’s gemaakt waarvan hij op basis van zijn ervaring met de DEWG-kaarten wist dat die er zeker in moesten: een doolhof, een bijenkorf.

De reacties van de Twynstra-collega’s vielen tegen toen de kaarten van de drukker kwamen. De meeste collega’s vonden de DEGW-kaarten mooier. “Maar ja, op is op.” Dat nam niet weg ook de Twynstra Gudde kaarten door de collega’s veel gebruikt werden en dat de Service Desk van het bureau al snel gebeld met de vraag of de Twynstra Gudde kaarten ook te koop waren. Waarom niet? Op een gegeven moment werd de verkoop van boeken, en daarmee ook de verkoop van de Twynstra Gudde kaarten, door het bureau overgedaan aan Managementboek.nl. Daar werden de kaarten een regelrechte hit: bijna 2500 dagen in de top 100 met plaats 3 als hoogste positie in de lijst van de meest verkochte producten.

Het zal ongeveer in 2004 geweest zijn dat Vincent via de fotosite Flickr kennis maakte met de Creative Commons Community: ‘van alle rechten voorbehouden naar sommige rechten voorbehouden’. Creative Commons biedt auteurs, kunstenaars, wetenschappers, docenten en alle andere creatieve makers de vrijheid om op een flexibele manier met hun auteursrechten om te gaan. Met een keuze uit zes standaardlicenties bepaalt de maker in welke mate zijn of haar werk verder verspreid en bewerkt mag worden, en onder welke voorwaarden.

De DEGW-kaarten werden op een gegeven moment door verschillende adviseurs van Twynstra Gudde intensief gebruikt. Met het toenemende gebruik, kwam ook het issue van de beeldrechten steeds vaker boven tafel. De afbeeldingen van de DEGW-kaarten doken op in verschillende publicaties, waarbij niet altijd even duidelijk was of de beeldrechten wel adequaat gemanaged waren.

Met een Creative Commons licentie behoud je al je rechten, maar geef je aan anderen toestemming om je werk te verspreiden en bij sommige licenties ook om het werk te bewerken. Het aanbieden van je werk onder een Creative Commons licentie betekent niet dat je je auteursrechten opgeeft. Het betekent dat je ervoor kiest om op voorhand bepaalde gebruiksrechten te verlenen, waarvoor gebruikers anders expliciet toestemming aan je zouden moeten vragen. Op basis van vier bouwstenen (naamsvermelding, niet-commercieel, geen afgeleide werken en gelijk delen) zijn er in totaal zes verschillende Creative Commons licenties.

De Creative Commons licentie ‘naamsvermelding’ (cc-by) leek Vincent uitermate geschikt voor de samenstelling van een set hoogwaardige visuals waarvan de beelden op een verantwoorde manier hergebruikt kunnen worden. In 2005 was er nog niet voldoende beeldmateriaal onder die licentie op Flickr beschikbaar om tot een set visuals te komen met de kwaliteit van de DEGW-kaarten.

Logo

Begin 2010 werd Vincent door de Adecco Group Nederland gevraagd te onderzoeken of dat inmiddels wel mogelijk was geworden. Dat bleek het geval. De set kaarten die nu als Briefingcards bekend staan, is dus in opdracht van Adecco samengesteld. Vincent kon toen, januari 2010, kiezen uit 17 miljoen beelden. Het aantal cc-by foto’s op Flickr is mei 2019 al opgelopen tot 36 miljoen. “And still counting.”

Bestel de Briefingcards bij de makers